Meer keuze, meer burn-outs?
De mogelijkheid om te studeren blijft een voorrecht. Zeker in het liberaliserende Nederland dat niet meer dat lekker linkse landje van de jaren zeventig meer is, waar de studiekosten stijgen en het leenstelsel steeds krapper wordt. Het is een mogelijkheid om te leren, in contact te komen met nieuwe inzichten en nieuwe mensen en (hopelijk) een mogelijkheid tot een vervullende carrière. En, niet in de laatste plaats, vrijheid. Keuzemogelijkheid.
Toch is het juist deze vrijheid die een keerzijde met zich meebrengt. Een kwart van studenten kampt met burn-outklachten, zo bleek in april uit een onderzoek naar studentenwelzijn op hogeschool Windesheim. In augustus dit jaar ging de Volkskrant langs studentenhuisartsen om te peilen naar de psychische gezondheid van studenten. Ook hier bleek dat de problematiek rond oververmoeide en overspannen studenten groeide. Deze en de meeste andere nieuwsoutlets schrijven dit probleem toe aan prestatiedruk. Stress onder studenten is een veelbesproken onderwerp en in dit stuk wil ik beargumenteren dat het juist de bovengenoemde vrijheid is die dit ten dele veroorzaakt.
Het aantal contacturen bij de gemiddelde studie ligt laag, zo rond de twaalf tot vijftien uren. De meeste syllabi – waarbij de docent je op het hart drukt dat je ze goed moet doornemen maar die vervolgens worden gemeden als de Terms and Conditions op iedere website – geven aan dat je een goede 26 uren moet besteden aan zelfstudie, zodat de veertigurige werkweek prima volgemaakt wordt. In werkelijkheid zullen er weinig studenten zijn die daadwerkelijk deze studielast volmaken. Dit is ‘vrije tijd’. Blokken in de tentamenweken, tuurlijk. Ook de wekelijkse opdrachten moeten worden voldaan maar verder voelt dit voor de gemiddelde student als een mogelijkheid om de tijd te vullen met een commissie, een vereniging, een bestuur of misschien een redactiepositie in het mooiste studentenopinieblad van Groningen (zie colofon voor details).
Uiteindelijk zijn dit allemaal keuzes en is het bijzonder mooi dat deze mogelijkheden er zijn. Toch komt het maken van bepaalde keuzes ten dele voort uit prestatiedruk. Uitblinkdrang, zo je wil. Banen liggen zeker voor letterenstudenten niet voor het oprapen en het is belangrijk om te laten zien dat je bovenop je studie nog meer kan. Er is een scheve vrijheid, een dissonantie tussen datgene wat allemaal kan en datgene wat verwacht wordt. De samenleving, de instelling waar je studeert maar ook je sociale kring verwachten verschillende dingen. Het maken van keuzes leidt tot een belangrijke taak om balans te zoeken tussen een sociaal leven, goede fysieke gezondheid en dito uiterlijk, goede studieresultaten, een focus op extracurriculaire activiteiten en daarnaast liefst ook nog een bijbaan. Los van dat alles is er ook nog die knagende stem in ieders brein die je vertelt dat veertien uur Netflixen in bed een prima daginvulling kan zijn.
De verwachting en druk om te presteren zijn grote invloeden om allerlei verschillende taken tegelijk op de schop te nemen. Zo leidt keuzemogelijkheid tot een gefragmenteerd leven, waarbij verschillende verplichtingen de agenda opvullen, je van hot naar her door de stad fietst en eigenlijk niet eens wonderbaarlijk veel op een dag doet. Het zijn ook meestal niet de hoeveelheid uren werk die leiden tot een gevoel van stress, maar juist die flexibiliteit. Flexwerken is een van de oorzaken van burn-outs bij professionals, juist door de prestatiedruk die op jezelf komt de liggen. Het gevoel van zeventig verschillende appjes die je opwachten als je wakker wordt. Er is geen uitknop voor alle activiteiten. Studeren is in deze context het ultieme flexwerken.
Studeren gooit je in het diepe. In een gat van vrijheid en mogelijkheden, enerzijds de paar jaar van je leven waarin je kunt doen en laten wat je wil – er is immers niemand die je nog verteld wanneer je moet studeren, wat je moet eten en hoe je je tijd moet verdelen. Anderzijds de paar jaar van je leven waarin veel wordt verwacht. Vrijwel niemand verwacht dat je enkel en alleen datgene doet wat je voor je vakken moet doen om de vijftien punten binnen te slepen. Met een leeg cv hoef je het niet eens te proberen in het arbeidsleven. Zorg dat je jezelf kunt verkopen, zo lijkt het motto. Jij bent het product dat moet kunnen produceren, binnen en buiten de kantooruren. Daarom een advies voor de lezers. Bewaak je tijd, maak je keuzes bewust en plan momenten van ontspanning in. Rust en structuur is ondergewaardeerd in het studentenleven. Hoe moeilijk ook, ik zou iedereen aanbevelen deze rust en structuur zelf aan te brengen. Met een burn-out is het helemaal moeilijk studiepunten halen.
Wessel Stienstra