Nog even over die verkiezings (deel 1)

Maandag werd de definitieve uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen vastgesteld. Een verkiezing die altijd een beetje een ondergeschoven kindje is geweest, een ’tweede-orde verkiezing’, die minder belangrijk gevonden wordt dan de landelijke verkiezingen. Helaas, want heel veel wat er in onze omgeving gebeurt is de taak van de gemeente. Wonen, cultuur, de openbare ruimte, fietspaden, verduurzaming, zorg en nog veel meer. De verkiezingen gaan dan ook bijvoorbeeld over de aanpak van huisjesmelkers, het bouwen van een studentencampus op Zernike, snelfietsroutes en het aantrekkelijk maken van de binnenstad. Kortom, genoeg om je als student druk over te maken. Nu de uitslag er is ga ik proberen (kort) uiteen te zetten wat voor coalities wij kunnen gaan krijgen in onze mooie stad.

De uitslagen

Eerst is er nog even een kleine terugblik naar de campagne. De afgelopen tijd is het nieuws gedomineerd door de oorlog in Oekraïne, en logisch ook want er is oorlog aan de rand van Europa. Maar de actualiteit in het oosten heeft de verkiezingen nogal naar de achtergrond gedrukt, daardoor was het een vrij gedepolitiseerde campagne zonder veel media aandacht. Misschien is dat de belangrijkste reden dat de uitslag de landelijke trend vrij goed volgt. De grote winnaars zijn de lokale partijen en de Partij voor de Dieren. Hierbij profiteert de Partij van het Noorden van het anti-haagse sentiment, maar blijven ze desondanks relatief klein met twee zetels. Student & Stad, profiteert vooral van de sleetsheid bij GroenLinks en de afkeer van studenten tegenover D66 na het niet compenseren van de leenstelselgeneratie. De status van D66 als onderwijspartij heeft de afgelopen jaren een flinke knauw gekregen. Dat de stem van studerend Groningen niet bij hen terecht is gekomen is dan ook niet onverwacht. Een flinke dosis geluk voor Student & Stad was dat Volt niet meedeed in Groningen, want anders was de uitslag waarschijnlijk heel anders geweest. Intussen moet GroenLinks zich stevig zorgen gaan maken, want waar GL vroeger de radicaal-groene partij was zijn ze tegenwoordig voorbij gestreefd door de PvdD en beginnen ze hun issue-ownership langzaam te verliezen. Stap voor stap verandert GroenLinks in een hippere, meer hoogopgeleide, elektrische bakfiets-versie van de PvdA. Opvallend gelijkblijvend is die zelfde PvdA, waar ze het landelijk slecht doen blijven ze in Groningen staan op 6 zetels. Een prima uitgangspositie voor in de nieuwe coalitie, al moeten zij zich zorgen maken over het uitblijven van herstel na decennia absolute dominantie in Groningen.

Waar er winnaars zijn, zijn er ook verliezers. GroenLinks verliest twee zetels, al was dat verwacht na hun monsteroverwinning bij de vorige verkiezingen en de landelijke peilingen. De Stadspartij wilde de grootste worden, maar haalt minder stemmen dan bij de vorige verkiezingen. De VVD verliest een zetel, de Christenunie verliest een zetel, D66 blijft ondanks torenhoge verwachtingen klein in studentenstad Groningen en de SP verliest een zetel na een lange periode intern gedoe met hun jongerenafdeling ROOD.  

Bron: OOGTV.nl

De coalitiebouwer

Maar nu begint het ‘spelletje’ pas echt. De huidige coalitie kan niet door, dus er moet een nieuwe keuze gemaakt worden. GroenLinks en de PvdA is een zekerheidje voor in het college: de partijen liggen dichtbij elkaar en zijn de eerste en de tweede partij. Daarnaast wordt er in Groningen eigenlijk nooit bestuurd zonder de PvdA. De vraag is wie erbij komt. D66 zou een logische keuze zijn, al zou die partij nog uitgesloten kunnen worden door de linkse meerderheid. De PvdD wint, dus daar zal men mee moeten gaan praten. De SP verliest een zetel, dus ligt niet voor de hand. Al zou het voor de PvdA en GroenLinks niet verkeerd zijn om de luidruchtige linkse oppositie mee te krijgen.

‘Kneiterlinks’

Zo ligt er een behoorlijke puzzel. De linkse meerderheidscoalitie van PvdA, GL, SP en PvdD is een mogelijkheid, maar daarbij kun je je afvragen of dat geen vecht-coalitie wordt. Bij deze mogelijke coalitie liggen er namelijk grote dossiers dwars. Zoals de (dure) nieuwe Oosterpoort bij de SP en de natuur(-compensatie) van nieuwbouwwijken in de Suikerzijde en de Held 3 voor de PvdD. Erg realistisch is het niet. Zo staat de SP bekend als tegenstander van een aantal grote plannen van de huidige coalitie en zijn er veel onzekerheden bij de onervarenheid en de compromisbereidheid van de PvdD. De PvdD heeft als partij namelijk überhaupt in Nederland nog nooit in de bestuurdersstoel gezeten. En tegelijk voerde die partij in het verleden campagne met hun slogan ‘houd vast aan je idealen’. Werkt dat wel in een coalitie die enorm veel wil bouwen, onder andere in gebieden waar nu groen is? Zeker gezien de minimale meerderheid die zo’n coalitie zou hebben is het riskant. Ruzie en gedoe liggen op de loer.

Vier partijen

Een andere optie is Groenlinks en de PvdA samen met D66 en nog een andere partij. Bestuurlijk zijn deze partijen goed op elkaar ingespeeld en het betekent voor een groot deel continuïteit omdat het voor het grootste deel een doorstart is van de oude coalitie. Wie er vervolgens bij moet komen is een moeilijke vraag. De SP en D66 liggen elkaar (begrijpelijk genoeg) niet zo. Student & Stad wil dolgraag hun Delftse grote broer achterna. STIP in Delft levert al tijden wethouders en is nu, nadat ze er de vorige verkiezingen dichtbij zaten, voor het eerst ook de grootste. Om het voor elkaar te krijgen zou Student & Stad voor het eerst gaan meebesturen, wat riskant is gezien de onervarenheid en doordat hun raadsleden iedere twee jaar doorwisselen. Of dit dus gaat gebeuren is maar zeer de vraag. Zelfs met de drie grootste partijen en Student & Stad zou er slechts een meerderheid van 1 zetel zijn, wat niet voldoende is voor een stabiele coalitie in een gemeenteraad. Een grotere partij zou misschien wel kunnen. De PvdD en de Stadspartij zou kunnen, al is de verwachting niet dat de Stadspartij in het college komt. Voor de PvdD is besturen nieuw, dus durven de andere partijen het wel aan? Durft de PvdD het zelf wel? Tijd gaat het ons leren.

Doorstart plus

De laatste optie is met 5 partijen een coalitie vormen. Dit wil je liever niet omdat het de wethoudersverdelingpuzzel moeilijk maakt en er nog weer meer partijen bijkomen waarmee je zaken moet afstemmen. Mocht GroenLinks een wethouder willen of moeten opgeven na hun verlies zou deze opzet erg serieus te nemen zijn. Een optie zou zijn om – mocht de Christenunie dat willen of aandurven na hun verlies – om de Christenunie en een andere constructieve partij zoals (de bestuurlijk onervaren) Student en Stad te betrekken. De coalitie zou wel stabiel zijn en inhoudelijk liggen er geen grote breekpunten, aangezien het een doorstart van de huidige coalitie zou zijn met de aanvulling van een partij die in alle opzichten een combinatie is van D66, GroenLinks en de PvdA. Het CDA zou eventueel in de plaats kunnen komen van Student & Stad of de Christenunie. Maar, dat lijkt mij minder waarschijnlijk in verband met de mogelijke ideologische en inhoudelijke verschillen. 

Eigenlijk valt er geen peil op te trekken. Alle mogelijke opties zijn ofwel ingewikkeld op het gebied van inhoud, of bevatten een partij die nog nooit heeft bestuurd. Als ik zou moeten kiezen zou ik voorspellen dat het de ‘vier partijen’ variant gaat worden, maar de kaarten kunnen zonder problemen weer helemaal opnieuw geschud worden. Genoeg nog om over te soebatten dus de komende weken en maanden tot er een nieuwe coalitie is gevormd. Durven de partijen het aan met de onervaren PvdD of de onervaren Student & Stad? Willen ze wel met de, nogal compromis-huiverige, oppositiepartij SP? Ik ben blij dat ik die puzzel niet hoef te leggen. Één ding is in elk geval zeker; in Groningen is wederom knetterlinks en progressief gestemd. Er zijn geen grote verschuivingen geweest. Rechts verliest. Links verliest een klein beetje. Maar in grote lijnen betekent het doorgaan op de lijn die we de afgelopen jaren hebben gezien. Met welke poppetjes moeten we gaan zien, maar zoals het nu lijkt gaat er inhoudelijk niet echt veel veranderen.

Dit artikel is deel 1 van een serie over de verkiezings.

Marinus Jongman

Disclaimer: de schrijver van dit artikel stond zelf als lijstduwer op de kandidatenlijst van de PvdA op plek 32.