De droom van het verstaan
We leven in een wereld van onzin, wantrouwen, nepnieuws en onbegrip. Het wereldwijde onbegrip heeft meerdere oorzaken, te veel om in dit artikel te behandelen. Maar één van de redenen is zeer simpel aan te duiden: we verstaan elkaar niet. Ik spreek geen Chinees, Hindi, Arabisch, Russisch of Spaans. Gelukkig spreekt een deel van de Groninger studenten wel één van deze talen, maar welke student kent al deze vijf talen?
Een taal op latere leeftijd leren is moeilijk en waar moet je de tijd vandaan halen? De gemiddelde Nederlandse student aan de RUG kent één taal, namelijk Nederlands. Zeker de spreekvaardigheid is goed op orde. Het schrijven van de gemiddelde student… Ja. Het Engels kan men in de regel goed lezen. Soms zelfs spreken en schrijven op een heel behoorlijk niveau. Frans en Duits kan slechts een enkeling nog op academisch niveau. Kennis van het Latijn en Grieks is eveneens zeldzaam onder ons. Het Fries en het Nedersaksisch zijn in Groningen op sterven na dood.
Een enkeling verdient eeuwige lof, want die leert in zijn eigen tijd een vreemde taal of studeert één of meerdere talen aan onze universiteit. Ons talencentrum biedt veel aan en Chinees kun je aan het Confucius Instituut studeren. Misschien kun je dan in de collegebanken zitten naast ons voormalig College van Bestuur, de heren Sybrand Poppema, Jan de Jeu en Elmer Sterken.
Een ding echter staat als een huis: we moeten ons in de meeste plekken in de wereld redden met onze handen en voeten. Aan onze tong hebben we niet veel. De oplossing is eenvoudig: we moeten allemaal meer talen leren!
De vraag is: hoe dan? Dit is ook simpel. We moeten jong beginnen. Op de basisscholen moet onze jeugd al meerdere talen leren. Als een leerling in groep 1 start met Engels, Mandarijn en Nederlands, dan zou die met meer dan een miljard mensen kunnen spreken die Engels als eerste of tweede taal spreken, idem voor Mandarijn. Zeer belangrijk zijn ook de 29 miljoen Nederlandstaligen wereldwijd. Immers, wat is talenkennis als je je niet kan redden in je eigen vaderland?
Dit kan natuurlijk beter. Laten we onze kinderen Frans, Duits, Engels, Nederlands, Hindi, Spaans, Mandarijn en Russisch leren. Dan kunnen ze met circa 280 miljoen Franstaligen, 130 miljoen Duitstaligen, meer dan 1100 miljoen Engelstaligen, eveneens meer dan 1100 miljoen mensen vloeiend in het Mandarijn en 260 miljoen Russischtaligen spreken. Onze kinderen kunnen dan alle fantastische literatuur in die talen lezen. Wat gaat er boven Schiller in het Duits en Zhuang Zi in het Chinees? Of Tolstoj in het Russisch? Je kan met ongeveer evenveel mensen spreken als je Russisch vervangt door Bengaals. Je kan met circa 10 miljoen meer mensen spreken als je Russisch vervangt door standaard Arabisch. Je kan eindeloos combineren. Laten we dit vooral doen en op Nederlandse scholen een rijke variëteit aan talen onderwijzen.
Ik zelf hoop dat Latijn en Grieks ook gewoon nog verplicht worden alsmede het oudtestamentische Hebreeuws en het Aramees. De dialoog tussen Jeruzalem en Athene heeft het Westen geschapen. Om de ander te begrijpen moeten we eerst onszelf kennen. De oude Grieken wisten al ‘Ken uzelf’ of eigenlijk ‘γνῶθι σεαυτόν’. Het was Sun Tzu die schreef dat je, om de vijand te kunnen verslaan, eerst jezelf en de tegenstander moet kennen. Voor samen leven geldt exact hetzelfde. Ken je eigen taal en cultuur alsmede die van de Ander.
Hoe fantastisch zou het zijn als de eerstejaars scholieren (van de middelbare school, niet van het hbo) reeds vloeiend Engels, Frans en Hindi kunnen. Als ze in de eerste klas Seneca en Plato lezen. Als ze op de lagere school de talen goed onder de knie hebben, dan hoeft op de middelbare alleen het niveau wat omhoog gehaald te worden en, allerbelangrijkst, de vreemde talen en de eigen taal moeten geoefend worden. Als de vreemde talen niet meer nieuw zijn maar slechts voornamelijk herhaling, dan is er ook tijd om het onderwijs in de natuurwetenschappen, de wiskunde, de informatica, de edele kunst van het boekhouden, de geschiedenis en de filosofie naar een hoger niveau te tillen. Dat wordt ook tijd, hoor ik je denken.
Dit is natuurlijk geen reden om het Nederlands te verwaarlozen. De huidige generatie studenten schiet tekort in haar beheersing van het Nederlands. Hier past ook mij een mea culpa. Hetzelfde geldt voor de generatie voor ons en na ons. Treurig. Voor een rijk land is dit een absolute schande. Er moet toch geld zijn voor onderwijs in de talen? En zeker voor onderwijs in de eigen taal?
De Rijksoverheid heeft in de miljoenennota meer dan 300 miljard aan uitgaven gepland. Fatsoenlijk onderwijs – daar moet toch ook geld voor zijn? Vele miljarden gaan de aankomende jaren van de belastingbetalende burgers naar de grote bedrijven om te ‘vergroenen’. Zijn deze uitgaven nodig? Het hele opwarmingsprobleem kan eenvoudig worden opgelost door sulfiet in de lucht te schieten. Misschien omdat dit plan eenvoudig is en bij dit plan geen subsidie naar het grootkapitaal gaat en dat dit plan daarom geen landelijk beleid is. Natuurlijk, niemand die zulke dingen zeker weet. Er is 134 miljoen euro begroot voor de asiel- en migratieketen. We weten al lang dat de opvang in de regio veel goedkoper is. Meer dan driekwart miljard voor de NPO, wie kijkt daar nog naar? Voor de rijksuitgaven geldt: saneren kun je leren. Het geld dat je dan bespaart, kan besteed worden aan nuttige dingen, zoals (taal)onderwijs.
Een bezwaar dat ik wel eens hoor, is dat kinderen moeilijker een taal leren als ze er twee moeten leren. Dit is onzin. Recent wetenschappelijk onderzoek toont dat aan in een bundel van de vermaarde linguïsten Sven Sierens en Piet van Avermaet, getiteld The multilingual edge of education (2018).
Elkaar begrijpen, elkaar verstaan betekent je in de plaats van de ander kan stellen. Kennis van de taal is daarbij essentieel. Als we dit kunnen bereiken, dan zijn we een stap dichterbij een wereld waar mensen elkaar werkelijk verstaan. Een jongen mag dromen…
Matthias Luijks