Staakt-het-vuren!
Kerstmis: het feest van warmte, liefde en gezelligheid. Gewoontegetrouw borrelt met Kerstmis ook ‘de kerstgedachte’ weer spontaan op. Dagen waarop de saamhorigheid wordt vergroot, we meer omkijken naar een ander en we in theorie meer uitgeven aan goede doelen. Kortom: ‘Vrede op aarde!’ Al even clichématig wordt ook ieder jaar weer gesteld dat dit toch eigenlijk het ganse jaar de moraal en gedachte moet zijn? Toch valt het nog altijd niet mee om deze kerstgedachte lang vast te houden.
Voorbeelden waarbij ‘de kerstgedachte’ daadwerkelijk vrede brengt zijn er echter ook. Een klassiek en nog altijd bijzonder voorbeeld vind ik de spontane wapenstilstand van 1914. Na vijf maanden hevig oorlog voeren tussen de Duitsers en Engelsen werd het op kerstavond stil in de loopgraven bij het westelijke front. De wapens werden neergelegd, de kerstbomen werden opgetuigd en de oorlog werd even vergeten. Britse en Duitse soldaten verlieten de loopgraven om in niemandsland gezamenlijk sigaartjes te roken, kerstliederen te zingen en een heuse interland te spelen. Even merkwaardig als logisch werden de kortstondige vriendschappen na de kerstdagen vergeten, veranderde het gezang in gekerm en geschreeuw en maakten de kerstbomen weer plaats door wapens en munitie. Je vriend werd weer je ergste vijand en de oorlog ging door. Om alvast in de stemming te komen biedt de verfilming van dit waargebeurde tafereel overigens een prima alternatief voor de Home Alone-delen. Een keer wat anders, maar dat terzijde.
Een ander voorbeeld waarbij ‘de kerstgedachte’ tot een ultieme daad van verzoening heeft geleid, speelt zich af op kerstavond 1944. Terwijl het Ardennenoffensief in volle hevigheid woedde, werd even verderop aangeklopt bij de jagershut van Elisabeth Vincken en haar 12-jarige zoon Fritz. Bij het opendoen van de deur stond het tweetal oog in oog met drie Amerikaanse soldaten, waarvan één ernstig gewond. Ze hadden geen kwaad in de zin en zochten slechts een warm onderkomen. De Duitse vrouw liet de soldaten binnen, diende het kerstdiner op en verzorgde de gewonde soldaat. Een tweede klop op de deur leidde echter de komst van drie Duitse soldaten in. De atmosfeer was aanvankelijk gespannen, maar geleidelijk werd het ijs gebroken. De wapens werden wederom weggelegd en er werd samen genoten van het kerstdiner. De volgende ochtend keerden de Amerikanen en de Duitsers ieder terug naar hun eigen linies en werd de oorlog ook voor hen weer hervat.
Saillant detail is dat Fritz en één van de Amerikaanse soldaten ruim vijftig jaar later, als gevolg van een speech van Ronald Reagan en een uitzending van het televisieprogramma Unsolved Mysteries, weer werden herenigd. “Jouw moeder redde mijn leven”, zo zei de oude man tegen Fritz. All You Need Is Love en Robert ten Brink zijn er niets bij.
Hoe het ook zij, ‘de kerstgedachte’ lijkt ook in vredestijd uit eenzelfde paradox te bestaan. Rond de kerstdagen legt men de wapens neer en lijkt de saamhorigheid geen grenzen te kennen. Maar zodra men weer terugkeert in hun loopgraven of gevechtslinies slaan we elkaar spreekwoordelijk de koppen weer in. Alhoewel het dus niet altijd meevalt vast te houden aan de kerstgedachte denk ik toch dat we hier vooral aan vast moeten blijven houden. Het hoort er immers toch gewoon bij? Daarnaast denk ik dat we tóch tot bijzondere dingen kunnen komen met Kerstmis!
Misha Mans