Tussen zin en onzin van de media

De Nederlandse media zijn niet bijzonder origineel in het maken van hun redactionele keuzes. De linkse antropoloog en auteur Joris Luyendijk stelde dat de Nederlandse media aangaande het Midden-Oosten vaak de berichtgeving uit de Verenigde Staten (VS) volgen. Luyendijk, een voormalig Midden-Oostencorrespondent, heeft hier gelijk in. Dit geldt niet alleen voor berichtgeving over het Midden-Oosten, maar ook over andere onderwerpen. (Tevens vond Luyendijk dat de media in de regel niet slaagde de nuances van de problematiek in het Midden-Oosten goed over te brengen.) Het voorbeeld dat ik als eerste wil bespreken is het slaafse napraten van de Amerikaanse establishmentmedia over Donald Trump. 

Ik hoop dat je, ongeacht je positie over Trump, kunt erkennen dat er feiten zijn. De berichtgeving over Trump is óf feitelijk óf onjuist. Feiten bestaan: ongeacht of Kellyanne Conway met alternative facts komt of Joseph Biden zijn vrouw en zijn zus door elkaar haalt.¹ De zus van Biden is zijn zus en gelukkig niet zijn vrouw. Feiten zijn feiten. 

Trump werd en wordt beschuldigd van samenspannen met de Russen. Hiernaar is een uitgebreid onderzoek gedaan. De media beschuldigen Trump hier nog steeds van.² Dit is simpelweg feitenvrij. Special prosecutor Robert Mueller (bijgestaan door een team dat Trump hekelde) concludeert: ‘…the investigation did not establish that members of the Trump Campaign conspired or coordinated with the Russian government….’ ‘Not,’ het staat er echt. Dan zul je denken: als een onderzoek dit concludeert hoe kunnen de media dit dan naast zich neerleggen? Is deze zin weggestopt in een voetnoot op pagina 350? Nee, dit is gewoon pagina 2 (!) van deel 1 van het onderzoeksrapport. Is deze bron onvindbaar? Moeten de Nederlandse media vertrouwen op de Amerikaanse media – met alle vooroordelen die daarbij horen? Deze bron is gewoon gepubliceerd door de Justice Department en vrij toegankelijk online. Kennelijk was dit ook voor het verschijnen van het rapport reeds bekend. De Democratische insider, CNN-commentator Van Jones, die Trump op CNN veelvuldig hekelde om zijn vermeende vriendschap met Poetin, zei: ‘The Russia thing is just a big nothing burger.³ CNN-redacteur John Bonifield stelde ook dat CNN geen bewijs had en dat CNN Trump beschuldigde van samenspannen met de Russen, enkel en alleen voor de kijkcijfers. Je kunt de beelden zelf bekijken.⁴ Veel berichtgeving over Trump is onzin, want deze berichtgeving verwijst steeds naar het vermeende edoch compleet denkbeeldige ‘feit’ (of beter ‘vermoeden’) dat Trump met de Russen zou hebben samengespannen. Nepnieuws dus. 

Tevens: als Trump zo op de handen van de Russen was, waarom heeft die dan 52 (!) maatregelen genomen tegen Rusland? Maatregelen van velerlei aard: sancties tegen bedrijven en individuen en het bemoeilijken van een deel van de export naar en import uit Rusland.⁵ Dit terwijl de Russische economie het erg lastig heeft, mede dankzij de lage olieprijs en de steeds langer wordende sanctielijst. Trump is natuurlijk gewoon een Russische marionet, dat las ik in een ‘kwaliteitsmedium.’ 

De Nederlandse media besteedt daarentegen nauwelijks tot geen aandacht aan misstappen van de Biden-clan. Hoe vaak hoor je de Nederlandse media over het feit dat Biden de Oekraïense president onder druk heeft gezet om de aanklager te ontslaan die zijn zoon Hunter en het bedrijf waarvoor hij werkte, Burisma, onderzocht wegens corruptie? Biden heeft dit zelf toegegeven tijdens een bijeenkomst van de Council on Foreign Relations: ‘You are not getting the billion …. I am leaving in six hours if the prosecutor is not fired, you are not getting the money. Well son of a b*tch. He got fired.’ Dit is een evidente quid pro quo. Een voor wat hoort wat. Het is belangrijk dat de media feitelijk rapporteren, maar als dat al niet lukt…. Voor of tegen Biden maakt niet uit, feiten doen er toe. Zal Biden corrupter zijn dan andere politici? Dat weet ik niet. Maar als dit niet op corruptie lijkt dan weet ik niet wat er nog wel op lijkt. De balans in de media lijkt ver te zoeken. 

Als de Nederlandse media alleen hun Amerika-berichtgeving niet op orde hebben, dan was dit misschien wel te vergeven. Veel journalisten werken veel uren voor weinig geld. Weinigen hebben nog een vaste aanstelling. Al met al zijn er redenen om het falen van de journalistiek met de mantel der liefde te bedekken en natuurlijk gaan er ook dingen goed. 

Het tweede probleem is dat bijna al het nieuws simpelweg gebaseerd is op de waan van de dag en dat langetermijnschetsen en zinnige analyse ontbreken. Dit probleem wordt ook wel erkend door veel journalisten; vandaar initiatieven zoals De Correspondent. De mediakritiek van de linkse emeritus hoogleraar en historicus Maarten van Rossem is ook verhelderend (als een ieder zijn woorden ter harte had genomen had ik dit stuk niet geschreven). Hij benoemt onder andere dat de focus van de media vaak niet ligt daar waar je hem gezien de feiten zou verwachten. Zinnige analyse is een onderdeel van een goed functionerende media. Meegaan in de waan van de dag hoort daar niet bij.

De talkshows? In tien minuten complexe problematiek bespreken… Dat kan natuurlijk niet. De onderwerpen in de talkshows… Ja, dat is smaak, maar zijn dat echt de onderwerpen waar het om gaat. Gaat het om een of andere splintergroep? Of worden de serieuze systeemrisico’s besproken? Als je tv kijkt, heb je dan het idee dat je je tijd nuttig besteedt? Ik zeg niet dat alle media onzin zijn. Ik denk dat kritische (en op feiten gebaseerde) journalistiek noodzakelijk is voor een functionerende democratie. Journalistiek is de vierde macht. Kortom, erg belangrijk. Dan moeten ze het wel waarmaken…

Dit alles houdt niet in dat alles wat in de krant staat onzin of onwaar is. Dat is gelukkig niet het geval. De media zitten tussen de zin en onzin. Het is onzin om op de zogenaamde kwaliteitsmedia te vertrouwen om om te weten wat de waarheid is: die zaten er met Irak en de massavernietigingswapens en Trump en Rusland naast. Het is nogal een vergissing om de leider van de vrije wereld ervan te beschuldigen een mol van Poetin te zijn. Je zou denken dat, als men dit verkondigt, er harde bewijzen zijn. Waren het niet de media die zo kritisch waren op de Irakoorlog? Oef. Waren het de media, die ons tijdig wezen op de structurele problemen in Griekenland? Oef. Waren het de media die Prism ontdekten of was het Snowden die lekte? Oef. Waren het de media die de verkiezing van Trump aan zagen komen? Oef. De pers is niet goed in het onderscheid maken tussen zin en onzin. Wat heeft de pers ons wel gebracht? Het liefdesleven van allerlei bekende personen. Dat is natuurlijk erg belangrijk en absoluut niet schadelijk: vraag maar aan Prinses Diana. Eén ding weet je zeker: de Nederlandse media berichten liever over het liefdesleven van Gordon dan over de structurele risico’s van de euro. Problemen met de euro kunnen ons allemaal raken (zie de boeken van Arno Wellens). Het liefdesleven van Gordon gaat ons niks aan: dat is aan hem. Wel moeilijk voor de media… Oef. De media zouden onderscheid moeten maken tussen zin en onzin; hun evidente falen is betreurenswaardig. Dan is deze taak nu aan ons. Dit is iets wat we gezamenlijk moeten doen in een open en vrij debat. Maar als iemand weer over de kwaliteitskranten begint, zoals de New York Times of de Washington Post, die er naast zaten over Irak, Biden en Trump, geef me dan een teiltje. 

_______________________

¹ In het volgende filmpje van persbureau Reuters haalt Biden zijn zus en zijn vrouw door elkaar: https://www.youtube.com/watch?v=wacY29iMuUs&ab_channel=Reuters We vergissen ons natuurlijk allemaal wel eens. 

² Google: ‘Trump Russian agent’ of volg aandachtig de media en dan zie je dat die beschuldiging vaak weer opduikt.

³ Project Veritas https://www.projectveritas.com/news/van-jones-russia-is-nothing-burger-american-pravda-cnn-part-ii/ Project Veritas heeft een rechtse bias. De beelden echter spreken voor zich zelf.

⁴ Project Veritas https://www.projectveritas.com/news/van-jones-russia-is-nothing-burger-american-pravda-cnn-part-ii/

⁵ Brookings Institute https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2018/09/25/on-the-record-the-u-s-administrations-actions-on-russia/